Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim

UZASADNIENIE

Sąd ustalił, co następuje:

P. S. (1), J. S. (1) i R. W. (1) prowadzili od 2005 r. działalność na zasadzie spółki cywilnej, przekształconą na mocy uchwały wspólników z 30.01.2008 r. w spółkę jawną, działającą od tej pory pod firmą S (...) S P. S., J. S., R. W.. Przedmiotem działalności spółki był głównie wyrób i sprzedaż odzieży. Organem reprezentującym spółkę byli wszyscy wspólnicy, przy czym do jej reprezentowania w sprawach zwykłego zarządu uprawniony był każdy ze wspólników, a w sprawach przekraczających zwykły zarząd – na zasadzie współdziałania co najmniej dwóch wspólników. Ustalony przez wspólników podział obowiązków był jedynie ustny i miał płynny charakter. R. W. (1) zajmował się w spółce głównie kontaktami z klientami i płatnościami, P. S. (1) produkcją i sprzedażą odzieży (a od 2010 r. również płatnościami), zaś J. S. (1) tworzeniem kolekcji i nadzorowaniem produkcji za granicą. Wspólnicy zastępowali siebie wzajemnie, podejmowali też wspólnie (naradzając się) istotne dla spółki decyzje. Poczynając od czerwca 2009 r. wspólnicy podjęli wspólną decyzję o zaniechaniu opłacania składek pobieranych przez ZUS. Wynikała ona z piętrzących się trudności finansowych przedsiębiorstwa, spowodowanych znacznym pogorszeniem koniunktury w związku z globalnym kryzysem, upadłością kontrahentów, którzy nie realizowali zobowiązań, wahaniami kursu walut, na które nałożyło się przeinwestowanie w rozwój sieci sprzedaży. Wstrzymując płatność składek wspólnicy utrzymali wypłatę wynagrodzeń i postanowili regulować te zobowiązania, które umożliwią dalszą produkcję i sprzedaż, z nadzieją na wyjście z kryzysu i przetrwanie firmy.

Oskarżeni, działając uporczywie (pracownicy nie wiedzieli, że oskarżeni nie odprowadzają za nich składek) w okresie od czerwca 2009 r. do listopada 2011 r. zaprzestali odprowadzania za pracowników składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe, zdrowotne oraz na rzecz Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych:

-

w okresie od czerwca 2009 roku do lipca 2010 roku za M. S. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 31 maja 2011 roku za P. Ś.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 14 lutego 2010 roku oraz w okresie od 28 września 2010 roku do 29 lipca 2011 roku za A. Ż.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 16 grudnia 2009 roku za M. B. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 07 sierpnia 2009 za M. Ł.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 11 lipca 2009 roku za M. A. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 30 października 2010 za A. A. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do czerwca 2010 roku za P. A.,

-

w okresie od 01 do 10 czerwca 2009 roku za D. A.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do listopada 2011 roku za D. B.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 30 września 2010 za M. A. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do marca 2010 roku za K. A. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 31 sierpnia 2010 roku za M. B. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 25 lipca 2009 roku za K. B. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 09kwietnia 2011 roku za M. B. (3),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 12 czerwca 2010 roku za P. B.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 19 lutego 2010 roku za D. M.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 27 lutego 2010 roku za A. B.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 19 czerwca 2010 roku za M. C. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do kwietnia 2011 roku za A. C. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do sierpnia 2010 za E. C.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 30 września 2010 roku za P. C.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 11 lipca 2009 za M. C. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 20 lutego 2010 za A. C. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 18 lipca 2009 za A. C. (3),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do grudnia 2009 za M. C. (3),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 24 lipca 2010 roku za E. D.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 12 maja 2010 roku oraz w okresie od 23 sierpnia 2010 roku do 09 września 2010 za M. D. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 20 lutego 2010 roku za A. D.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 11 lipca 2009 roku za K. D.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 27 czerwca 2009 roku za A. F. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 19 sierpnia 2010 roku za K. F.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 30 czerwca 2010 roku za A. F. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 31 października 2009 roku za M. G. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 07 lipca 2009 roku za A. G. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do sierpnia 2009 roku za K. G.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 31 października 2009 roku za D. G.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do kwietnia 2010 roku za T. G.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 05 września 2009 roku za A. G. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 11 lipca 2009 roku za S. H.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 31 marca 2011 roku za D. H.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do lipca 2009 roku za M. I. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 24 lipca 2010 roku za M. I. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 25 września 2010 roku za K. J.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 31 października 2010 roku za J. K. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 03 kwietnia 2010 roku za M. K. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 30 czerwca 2010 roku za E. K. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do kwietnia 2010 roku za K. K. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 03 kwietnia 2010 roku za A. K. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 19 grudnia 2009 roku za A. K. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 31 sierpnia 2010 roku za J. K. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do lutego 2010 roku za R. K.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 17 marca 2010 roku, w okresie od 01 czerwca 2010 roku do 10 czerwca 2010 roku oraz w okresie od 19 czerwca 2010 roku do 26 czerwca 2010 roku za E. K. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do sierpnia 2009 roku za A. K. (3),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 02 października 2009 roku za D. L.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 25 września 2010 roku za T. L.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do listopada 2011 za J. L. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 20 lutego 2010 roku za M. M. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 30 czerwca 2010 roku za R. M.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 03 września 2009 roku za G. M. (1)

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 07 sierpnia 2010 roku za G. M. (2),

-

w okresie od lipca 2009 roku do grudnia 2010 roku za M. M. (3),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 27 lipca 2009 roku za K. M. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 30 września 2010 roku za K. M. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 31 sierpnia 2010 roku za M. M. (4),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 17 października 2009 roku za M. M. (5),

-

w okresie od 01 kwietnia 2011 roku do 16 kwietnia 2011 roku za B. N.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 24 sierpnia 2009 roku za S. O.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do sierpnia 2010 roku za K. O.,

-

w okresie od 15 lipca 2009 roku do 31 lipca 2009 roku za A. O.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 19 sierpnia 2010 roku za M. P. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do września 2009 roku za P. P. (1)

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 14 sierpnia 2009 roku za M. P. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 24 lipca 2010 roku za K. P. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 31 sierpnia 2011 roku za E. P.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 05 czerwca 2010 roku za A. R.,

-

w okresie od 23 września 2010 roku do 27 kwietnia 2011 roku za M. R. (1)

-

w okresie od czerwca 2009 roku do czerwca 2010 roku za Ł. S. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 06 marca 2010 roku za E. S.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 19 czerwca 2010 roku za M. S. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 18 czerwca 2009 roku za Ł. S. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do sierpnia 2009 roku za M. S. (3),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 14 maja 2011 roku za M. S. (4),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do września 2009 roku za Ł. T.

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 24 lipca 2010 roku za M. U.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do września 2010 roku za B. W.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 03 października 2009 roku za J. W. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 31 sierpnia 2010 roku za J. W. (2),

-

w okresie od 07 września 2009 roku do 03 kwietnia 2010 roku za P. W. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 28 września 2009 za W. W.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 08 listopada 2009 za M. W. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 03 kwietnia 2010 roku za M. W. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do kwietnia 2010 roku za M. Z. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do lipca 2009 roku za K. Z. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 20 lutego 2010 roku za K. Z. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 07 października 2011 roku za E. Z. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 22 czerwca 2010 roku oraz w okresie od 27 stycznia 2011 roku do listopada 2011 roku za A. Z.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 12 września 2009 roku za J. Ż.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 11 września 2010 roku za D. K. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do czerwca 2010 roku za T. M. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do października 2009 roku za M. D. (2),

-

w okresie od 12 października 2009 roku do 31 lipca 2010 roku za I. L.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do kwietnia 2010 roku za P. S. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 19 sierpnia 2010 roku za M. C. (4),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 25 lipca 2009 roku za P. K. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 31 sierpnia 2009 roku za E. K. (3),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 30 września 2010 roku za W. M.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 08 lipca 2009 roku za M. N.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 22 sierpnia 2009 roku za K. P. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do listopada 2009 roku za P. T. (1),

-

w okresie od października 2009 roku do listopada 2009 roku za A. A. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 14 lutego 2010 roku oraz w okresie od 02 lipca 2010 roku do kwietnia 2011 roku za M. Z. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 20 czerwca 2009 roku za K. A. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do lipca 2010 roku za P. G. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 30 czerwca 2010 roku za B. B.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do sierpnia 2009 roku za M. D. (3),

-

w okresie od 29 sierpnia 2010 roku do 18 września 2010 za M. D. (4),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do stycznia 2010 roku za S. G.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do czerwca 2010 roku za M. H.,

-

w okresie od 16 lipca 2009 roku do 30 września 2010 roku za D. J.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 06 marca 2010 roku za J. K. (3),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 30 czerwca 2009 roku za D. K. (2),

-

przez okres 3 (trzech) miesięcy 2011 roku za D. K. (3),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 20 lutego 2010 roku za N. M.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 08 lutego 2010 roku oraz w okresie od 20 marca 2010 roku do 10 kwietnia 2010 roku za K. M. (3),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do sierpnia 2010 roku za Ł. M. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do czerwca 2010 roku za K. P. (3),

-

w okresie od 08 czerwca 2009 roku do 03 kwietnia 2010 roku za A. S.,

-

w okresie od 23 czerwca 2009 roku do 22 stycznia 2010 roku za E. T. (1),

-

w czerwcu 2009 roku za P. T. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 12 grudnia 2009 roku za P. W. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do lutego 2010 roku za A. W.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 31 sierpnia 2010 roku za J. Z.,

-

w okresie od 16 lipca 2009 roku do 30 wrzenia 2009 roku za E. B.,

-

w okresie od lipca 2009 roku do sierpnia 2009 roku za K. B. (2),

-

w okresie od 01 lipca 2009 roku do 10 maja 2010 roku oraz od 22 października 2010 roku do listopada 2011 roku za M. D. (5),

-

w okresie od 16 lipca 2009 roku do 31 października 2009 roku za P. G. (2),

-

w okresie od 16 lipca 2009 roku do 01 maja 2010 roku za P. G. (3),

-

w okresie od 01 lipca 2009 roku do 03 października 2009 za B. H.,

-

w okresie od lipca 2009 roku do września 2009 roku za Ł. M. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do listopada 2011 roku za B. M. (1),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do kwietnia 2010 roku za P. O.,

-

w okresie od 16 lipca 2009 roku do 01 maja 2010 roku za J. H.,

-

w okresie od 01 czerwca 2009 roku do lipca 2009 roku za W. S.,

-

w okresie od 01 lipca 2009 roku do 19 września 2009 roku za E. T. (2),

-

w okresie od 01 sierpnia 2009 roku do 20 lutego 2010 roku za L. D.,

-

w okresie od 03 sierpnia 2009 roku do 31 sierpnia 2009 roku za M. J.,

-

w okresie od 01 sierpnia 2009 roku do 03 lipca 2010 roku za Ł. O.,

-

w okresie od 01 sierpnia 2009 roku do 01 maja 2010 roku za P. P. (2),

-

w okresie od sierpnia 2009 roku do września 2009 roku za J. S. (3),

-

w okresie od sierpnia 2009 roku do marca 2010 roku za R. T.,

-

w okresie od września 2009 roku do lutego 2010 roku za M. B. (4),

-

w okresie od 01 września 2009 roku do 26 czerwca 2010 roku za T. K. (1),

-

w okresie od 01 września 2009 roku do 20 lutego 2010 roku za P. K. (2),

-

w okresie od września 2009 roku do marca 2010 roku za K. K. (2),

-

w okresie od 21 września 2009 roku do 07 sierpnia 2010 roku za U. K.,

-

w okresie od sierpnia 2009 roku do września 2009 roku za N. L.,

-

w okresie od września 2009 roku do 20 lutego 2010 roku za I. P.,

-

w okresie od lipca 2009 roku do maja 2010 roku za M. R. (2),

-

w okresie od 02 września 2009 roku do 14 sierpnia 2010 roku za K. T.,

-

w okresie od czerwca 2009 roku do maja 2010 roku za M. W. (3),

-

w okresie od 01 sierpnia 2009 roku do 31 grudnia 2009 roku za B. M. (2),

-

w okresie od 08 października 2009 roku do 11 maja 2010 roku za J. M.,

-

w okresie od 14 października 2009 roku do 30 czerwca 2010 za K. R.,

-

w okresie od listopada 2009 roku do sierpnia 2010 roku za M. T. (1),

-

w okresie od listopada 2009 roku do czerwca 2010 roku za M. B. (5)

-

w okresie od 04 listopada 2009 roku do czerwca 2010 roku za M. K. (2),

-

w okresie od czerwca 2009 roku do 28 lutego 2010 roku za J. L. (2),

-

w okresie od 14 października 2009 roku do 20 marca 2010 roku za P. M.,

-

w okresie od października 2009 roku do października 2010 roku za R. O.

-

w okresie od 01 stycznia 2010 roku do 20 marca 2010 roku za D. R. (1),

-

w okresie od grudnia 2009 roku do kwietnia 2010 roku za K. S.,

-

w okresie od 01 października 2009 roku do 31 marca 2010 roku za M. M. (6),

-

w okresie od 01 października 2009 roku do 22 maja 2010 roku za T. M. (2),

-

w okresie od stycznia 2010 roku do sierpnia 2010 roku za A. P.,

-

w okresie od lutego 2010 roku do lipca 2010 roku za A. G. (3),

-

w okresie od 01 lutego 2010 roku do sierpnia 2011 roku za K. P. (4),

-

w okresie od września 2010 roku do czerwca 2011 roku za K. P. (5),

-

w okresie od 05 lutego 2010 roku do 19 sierpnia 2010 roku za M. R. (3),

-

w okresie od 15 lutego 2010 roku do 31 sierpnia 2010 roku za E. Z. (2),

-

w okresie od 17 lutego 2010 roku do 05 czerwca 2010 roku za M. G. (2),

-

w okresie od 01 lutego 2010 roku do 31 marca 2011 roku za M. G. (3),

-

w okresie od 10 lutego 2010 roku do 30 czerwca 2010 roku za W. J.,

-

w okresie od 01 marca 2010 roku do 31 sierpnia 2010 roku za O. K.,

-

w okresie od 05 marca 2010 roku do 04 czerwca 2010 roku za I. S.,

-

w okresie od 01 kwietnia 2010 roku do 31 maja 2010 roku za J. R.,

-

w okresie od 20 kwietnia 2010 roku do 31 maja 2010 roku za E. L.,

-

w okresie od 08 kwietnia 2010 roku do 31 lipca 2010 roku za K. N.,

-

w czerwcu 2010 roku za M. T. (2),

-

w okresie od lipca do września 2010 roku za D. R. (2).

Zaległości z tytułu składek wynoszą aktualnie 944.415,67 zł (FUS), 324.642,03 zł (FUZ), 94.438,10 zł (FP i FGŚP).

ZUS wydał decyzję o przeniesieniu odpowiedzialności na wspólników spółki i wystawił administracyjne tytuły wykonawcze. Egzekucja jest bezskuteczna z uwagi na brak majątku. Spółka jawna faktycznie upadła i nie prowadzi działalności.

Dowody:

-

wyjaśnienia oskarżonego P. S. (1) k. 3400, 3385, 3011–3012, 3189-3190,

-

wyjaśnienia oskarżonego R. W. (1) k. 3400, 3073–3074, 3188-3189,

-

zeznania świadka D. K. (1) k. 3238-3239, 2678v-2679v,

-

zeznania świadka A. C. (1) k. 3276-3277, 3257-3258, 3269,

-

zeznania świadka M. M. (7) k. 1643-1645,

-

zeznania świadka M. T. (3) k. 2939-2940,

-

odpis pełny z KRS k. 3387–3389,

-

dokument – opinia biegłych rewidentów k. 3218-3229,

-

informacje z ZUS o zadłużeniu i odpowiedzialności wspólników k. 3246, 3250, 3397,

-

dokumentacja ZUS k. 2, 7–137, 140–166, 1647–1657, 2797–2798, 2941–2947, 2972–2995.

W okresie od 23.11.2007 r. do 16.11.2008 r. M. S. (5) zd. W. była zatrudniona w spółce oskarżonych i w tym też okresie zgłoszona do ubezpieczenia.

Dowody:

-

zeznania świadka M. S. (5) zd. W. k. 3415–3416, częściowo 516–517,

-

druk (...) P (...) k. 3184-3185,

-

informacja z ZUS o zgłoszeniu do ubezpieczenia k. 3212,

-

świadectwo pracy M. W. k. 510–511.

Sąd zważył, co następuje:

Powyżej ustalony w sprawie stan faktyczny można uznać w przeważającej części za bezsporny, bowiem linia obrony żadnego z oskarżonych nie opierała się na kwestionowaniu okoliczności faktycznych, lecz podważaniu wyczerpania znamion przestępstwa (choć dla porządku należy stwierdzić, że J. S. nie przyznał tych okoliczności, nie złożył żadnych wyjaśnień, oświadczając jedynie, że nie przyznaje się do winy). W tym kontekście jako zagadnienia sporne jawić się mogą kwestia uporczywości działania oskarżonych i po części kwestia podziału czynności w spółce.

Trudna sytuacja finansowa spółki potwierdzona została w zasadzie relacjami wszystkich przesłuchanych osób, a nadto opinią biegłych rewidentów – jest to kwestia całkowicie niesporna. W świetle dokumentacji ZUS nie budzi wątpliwości fakt, że w okresie objętym zarzutem nie wpłacano składek za wymienionych na wstępie pracowników. Zeznania świadków M. M., M. T., pracowników ZUS, potwierdziły tę okoliczność. Wiarygodność tych zeznań nie budzi wątpliwości.

W swoich wyjaśnieniach R. W. i P. S. (choć formalnie oświadczając, że do winy się nie przyznają) potwierdzili, że podział obowiązków między wspólnikami był jedynie ustny i płynny. W świetle tych wyjaśnień, wspartych zeznaniami D. K. (1) (k. 3238, 3239) i A. C. (1) (k. 3258, 3277) rozmawiającej najczęściej z oskarżonymi o podjętych decyzjach co do płatności, nie budziło także wątpliwości Sądu, że każdy ze wspólników był świadomy faktu zaprzestania opłacania składek na ZUS i tę decyzję akceptował – była to bowiem decyzja strategiczna wspólników, mająca umożliwić przekazanie uwolnionych w ten sposób środków na kontynuowanie działalności. Kwestia ta była przedmiotem ich narad. Pracownicy księgowości i kadr przygotowywali odpowiednie dokumenty przelewowe, jednakże wspólnicy ich nie płacili, realizując wspólne postanowienia, które miały zapewnić spółce przetrwanie, przeczekanie kryzysu i późniejsze uregulowanie zaległości.

Jednocześnie zeznania tych świadków potwierdziły, że wypłaty wynagrodzeń były utrzymane, co najwyżej zdarzały się kilkudniowe opóźnienia w wypłatach.

Sąd dał wiarę tym zeznaniom, ponieważ są one rzeczowe, szczegółowe, obiektywne, nadto zgodne z wyjaśnieniami oskarżonych.

Podkreślenia wymaga, że nawet przyjęcie, iż wspólnik J. S. (1) nie zajmował się bezpośrednio sprawami finansowymi spółki, nie wpływa na zakres jego odpowiedzialności.

Po pierwsze oczywistym jest, że prowadzenie spraw spółki jest prawem i obowiązkiem każdego wspólnika. Na mocy umowy spółki prawo to może być powierzone tylko jednemu bądź niektórym wspólnikom, z wyłączeniem pozostałych wspólników. Podobne wyłączenie może zostać uchwalone na podstawie uchwały wspólników. Jeżeli w wyniku takiego wyłączenia, prowadzenie spraw spółki powierzono tylko niektórym wspólnikom, uchwały wszystkich wspólników zastąpione są uchwałami tylko tych wspólników, którym powierzono prowadzenie spraw spółki (art. 39–40 k.s.h.). W niniejszej sprawie to nie nastąpiło, nie uregulowano tego w umowie spółki, ani na mocy uchwały – podział obowiązków nie był w spółce w ogóle sformalizowany. Za zobowiązania spółki jawnej odpowiada każdy ze wspólników całym swoim majątkiem bez ograniczeń solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką (art. 22 § 2 k.s.h.). Dotyczy to, rzecz jasna, także zobowiązań wobec ZUS etc. Każdy zatem wspólnik, we własnym, dobrze pojętym interesie, powinien mieć pieczę nad tymi kwestiami.

Po drugie, z materiału dowodowego wynika, że świadomość braku płatności wynikała ze wspólnej decyzji wspólników. Czy J. S. (1) realizował bezpośrednio przelewy, czy nie, nie zmienia faktu, że miał świadomość i godził się na to, że składki nie są regulowane (zamiar ewentualny).

Kwestia stwierdzenia uporczywości działania oskarżonych jest w sprawie przesądzona. Wobec jednoznacznego wskazania Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. [„(…) art. 218 §1 a k.k. sankcjonuje złośliwe lub uporczywe (jak to miało miejsce w niniejszej sprawie) naruszenie praw pracownika (…)” – k. 3340, akapit 4 i 5 od dołu) nie wymaga to szerszych rozważań, z uwagi na wiążącą dla sądu pierwszej instancji moc wskazań sądu odwoławczego (art. 442 §3 k.p.k.).

Już tylko tytułem uzupełnienia, bowiem sąd pierwszej instancji stanowisko sądu odwoławczego w tej kwestii popiera w całej rozciągłości, stwierdzić należy, że aby można było mówić o uporczywym naruszaniu praw pracowniczych, powinno ono charakteryzować się dwiema cechami, które muszą wystąpić łącznie. Po pierwsze, długotrwałością uchybiania owym prawom, co może przybrać postać ciągłego lub powtarzającego się ich nierespektowania. Wymaga przy tym podkreślenia, że długotrwałość zawsze musi być ustalana w odniesieniu do realiów konkretnej sprawy, nie zaś utożsamiana z jakimś abstrakcyjnie wyznaczonym okresem czasu. Po drugie, specyficznym nastawieniem psychicznym sprawcy, które można określić mianem nieustępliwości (or. uchw. SN z 9.6.1976 r. (VI KZP 13/75, OSNKW 1976, Nr 7-8, poz. 86), a także wyr. SN z 19.12.1979 r. (V KRN 297/79, OSNPG 1980, Nr 6, poz. 79). Sąd Apelacyjny w Krakowie w postanowieniu z dnia 13 grudnia 2000 r. w sprawie II AKz 289/00 wyraził pogląd, że pojęcie uporczywości zawiera zarówno wielokrotność uchylania się od wykonania powinności, jak i świadomość niweczenia tym możliwości osiągnięcia stanu założonego przez prawo. Nawet przyjmując, że słowo „uporczywy” zawiera w sobie oprócz powtarzalności czy długotrwałości działania sprawcy także elementy jego nagannego nastawienia do realizowania swojego obowiązku prawnego („upór”), to nie ulega żadnych wątpliwości, że działanie oskarżonych takie właśnie było – decyzja o zaprzestaniu odprowadzaniu składek była świadoma, oskarżeni chcieli tak postąpić mimo świadomości, że ich działanie jest sprzeczne z prawem (obowiązkami pracodawcy jako płatnika) i mając tę świadomość postępowali tak przez ponad 2 lata. Co najistotniejsze, ich decyzja w tym zakresie była arbitralna, podjęta samodzielnie, poza wiedzą pracowników, u których na drukach (...) wykazywano wysokości składek, sugerując, że są one odprowadzane. Pracownicy nie mieli świadomości, że zaprzestano opłacania tych należności.

Istota sporu w niniejszej sprawie dotyczy stwierdzenia, czy nieodprowadzanie składek narusza prawa pracownika wynikające z ubezpieczenia społecznego (i ze stosunku pracy).

W realiach niniejszej sprawy, a zwłaszcza faktu przekazania jej do ponownego rozpoznania, dla oczyszczenia przedpola rozważań należy w pierwszej kolejności zająć się stanowiskiem sądu odwoławczego. Zgodnie bowiem z treścią art. 442 §3 k.p.k. zapatrywania prawne i wskazania sądu odwoławczego co do dalszego postępowania są wiążące dla sądu, któremu sprawę przekazano do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku w sprawie IVKa 188/16 poddał kategorycznej krytyce pogląd sądu pierwszej instancji pierwotnie rozpoznającego sprawę, zgodnie z którym nieoprowadzanie składek za pracowników nie naruszyło żadnych praw pracowników wynikających ze stosunku ubezpieczenia („ W przekonaniu sądu odwoławczego zaprezentowane w tym zakresie przez sąd I instancji stanowisko jest po prostu nieporozumieniem” k. 3339v). Jednocześnie Sąd Okręgowy odrzucił zapatrywania części komentatorów wspierających takie stanowisko.

Rzecz jednak w tym, że dla uzasadnienia swego stanowiska sąd odwoławczy poczynił rozważania odnoszące się wyłącznie do kwestii składek na ubezpieczenie emerytalne. Nie wyraził natomiast żadnych zapatrywań prawnych odnośnie do kwestii składek na ubezpieczenie rentowe, chorobowe, wypadkowe, zdrowotne, na FP i FGŚP.

O ile zatem w zakresie omówionym powyżej swoboda jurysdykcyjna sądu pierwszej instancji została spętana (choć niezależnie od powyższego argumenty dotyczące wpływu składek na do OFE, dziedziczenia środków pochodzących ze składek sąd pierwszej instancji w pełni podziela), o tyle nie było przeszkód, aby przeprowadzić globalne rozważania odnoszące się do pozostałych składek.

Przez pojęcie praw pracownika wynikających z ubezpieczenia społecznego rozumieć należy te prawa, które przysługują pracownikowi na mocy trójstronnego stosunku ubezpieczenia społecznego, łączącego go jako ubezpieczonego z pracodawcą (płatnikiem składek) i ubezpieczycielem (ZUS). Ubezpieczenie społeczne pracownika w porównaniu z innymi grupami ubezpieczonych jest najpełniejsze i obejmuje wszystkie jego rodzaje, a więc: ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenia rentowe, ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa (tzw. ubezpieczenie chorobowe), ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tzw. ubezpieczenie wypadkowe). Prawa pracownika wynikające z ubezpieczenia społecznego są ściśle skorelowane z obowiązkami płatnika składek oraz ubezpieczyciela i dotyczą przede wszystkim zgłoszenia pracownika do ubezpieczenia, opłacania składek, ustalania prawa do świadczeń, a także wypłacania świadczeń.

Aktami prawnymi regulującymi prawa pracowników wynikającymi z ubezpieczeń społecznych są: ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (i ustawy poboczne dotyczące tych kwestii) – dalej u.s.u.s., ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – dalej u.ch.m. oraz ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – dalej u.w.ch.z.

Zauważyć należy, że definicja „ubezpieczeń społecznych” wprowadzona przez ustawodawcę w ww. art. 1 ustawy dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, nie obejmuje ochrony roszczeń pracowniczych w razie niemożności ich zaspokojenia z powodu niewypłacalności pracodawcy (Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych), która jest regulowana przez ustawę z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (dalej u.o.r.p.), jak i zadań państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej, regulowanych przez ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (dalej – u.p.z.), tworzącą w tym celu Fundusz Pracy. Na gruncie art. 1 u.s.u.s. do systemu ubezpieczeń społecznych nie należą też prawa wynikające z ubezpieczenia zdrowotnego (regulowane ustawą z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – dalej u.ś.o.z.).

Uporządkowawszy siatkę pojęciową, można przejść do oceny koronnego argumentu obrony, wskazującego, że sytuacja prawna pracownika, za którego pracodawca odprowadza składki na ZUS, jak i pracownika, za którego pracodawca składek nie odprowadza, jest w świetle obowiązujących przepisów regulujących wszelkie świadczenia z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, w razie choroby i macierzyństwa (chorobowego, wypadkowego) i zdrowotnego oraz co do świadczeń z FGŚP i – taka sama.

Jeśli argument ten sprowadzić do stwierdzenia, że prawa pracownika z tytułu ubezpieczeń społecznych sprowadzają się do prawa otrzymania świadczenia z ubezpieczeń społecznych na wypadek zaistnienia ku temu przesłanek, to argument ten należy uznać za oczywiście trafny.

Wszystkie wymienione ustawy są oparte na jednolitej zasadzie, że pracownik jest osobą obowiązkowo ubezpieczoną społeczne („ubezpieczonym”) niezależnie od tego, czy składki na dane ubezpieczenie zostały faktycznie odprowadzone, czy też nie, pracownik nie traci też żadnych świadczeń z ww. funduszów w przypadku nieopłacenia składek przez pracodawcę na FP i FGŚP, tak samo jak w przypadku braku opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne, co wynika z przepisów:

-

art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (regulacje ogólne, wskazujące na to, że pracownik jest obowiązkowo ubezpieczonym społeczne w okresie zatrudnienia, a nie w okresie opłacania składek),

-

art. 2 pkt 11 oraz art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (ubezpieczeniu podlega pracownik w okresie zatrudnienia i ma przez to prawo do wszystkich świadczeń z ww. ubezpieczenia),

-

art. 2 ust. 1, art. 5 ust. 1 i art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (okres ubezpieczenia pracownika, a nie płatności składek, jest okresem składkowym),

-

art. 1 ust. 1, art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (świadczenia przysługują osobom objętym ubezpieczeniem społecznym z tego tytułu, tzw. „ubezpieczonym”, a więc m.in. pracownikom),

-

art. 69 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zgodnie z którym osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego po zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego uzyskuje prawo do świadczeń opieki zdrowotnej (a nie po opłaceniu składki),

-

art. 107 ust. 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (w razie nieopłacania składek na Fundusz Pracy lub opłacenia ich w niższej od należnej wysokości Zakład Ubezpieczeń Społecznych może jedynie obciążyć pracodawcę lub osobę podlegającą ubezpieczeniu społecznemu dodatkową opłatą w wysokości do 100% należnej kwoty składek),

-

art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy dotyczący Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, odsyłający w tym zakresie do przepisów dotyczących składek na ubezpieczenia społeczne.

Dla przykładu można wskazać wyraźne odstępstwa od tej reguły, potwierdzające powyższą zasadę:

– zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty dla płatników składek, zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe (a więc osób prowadzących pozarolniczą działalność, art. 8 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz osób podlegających dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym – art. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), a nadto osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, nie uwzględnia się okresu, za który nie zostały opłacone składki, mimo podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w tym okresie,

– zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych świadczenia z tego ubezpieczenia nie przysługują jedynie osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym oraz duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia oraz członkom ich rodzin w razie wystąpienia w dniu wypadku lub w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 6,60 zł do czasu spłaty całości zadłużenia,

– analogiczne ograniczenia w dostępie do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego w przypadku braku płatności składek lub opóźnienia w ich płatności zawierają przepisy ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, dotyczące wszakże przedsiębiorców (por. np. art. 48a ust. 4 ww. ustawy).

Powyższe prowadzi do wniosku, że pracownik ma prawo do wszystkich świadczeń z ubezpieczenia społecznego niezależnie od tego, czy składki na ubezpieczenie społeczne zostały przez pracodawcę faktycznie odprowadzone, czy też nie. Skoro w stosunku zatem do pracowników obowiązuje zasada, że spełnienie obowiązku składkowego nie jest warunkiem otrzymania świadczeń, to rodzi się wątpliwość, czy działanie oskarżonych, polegające na nieopłacaniu składek (nawet, jeżeli jest to działanie złośliwe bądź, jak w tym przypadku, uporczywe), naruszało prawa pracowników wynikające z ubezpieczenia społecznego.

Co więcej, w literaturze można także spotkać się z wyrażanym wprost stanowiskiem, że przedmiotem ochrony art. 218 § 1a k.k. nie są świadczenia z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, jako zastępcze formy świadczeń pracowniczych (W. R., Przestępstwa przeciwko prawo osób wykonujących pracę zarobkową, art. 218, Nb 10). Tym samym objęcie zarzutem z art. 218 § 1a k.k. działań oskarżonych, polegających na nieopłacaniu składek na FP i FGŚP, bądź składki zdrowotnej można z tego powodu uznać za niezasadne, iż nie może ono naruszać żadnych praw pracowników wynikających z ubezpieczenia społecznego (gdyż nie jest to ubezpieczenie społeczne) – tak Kodeks karny. Część szczególna. T. K. do artykułów 117–221 red. dr hab. M. K. (3), prof. dr hab. R. Z..

Spostrzeżenia powyższe są cenne, ale per se nie mogą jeszcze ekskulpować oskarżonych i nadal stanowią jedynie podbudowę do dalszych rozważań. Zdaniem sądu kwestią zdecydowanie istotniejszą kontekście znamion czynu z art. 28 §1a k.k. jest tu źródło finansowania składek.

Regulacje w tym zakresie są następujące:

– art. 16 ust. 1 pkt 1 u.s.u.s. – składki na ubezpieczenia emerytalne pracowników– finansują z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczeni i płatnicy składek; stopy procentowe składek wynoszą 19,52% podstawy wymiaru (art. 22 ust. 1 pkt 1 u.s.u.s.), a zatem składkę na ubezpieczenie emerytalne pracowników pokrywają w równych częściach pracodawca i pracownik po 9,76 % podstawy wymiaru,

– art. 16 ust 1 pkt 1b u.s.u.s. – składki na ubezpieczenia rentowe pracowników finansują z własnych środków, w wysokości 1,5% podstawy wymiaru ubezpieczeni i w wysokości 6,5% podstawy wymiaru płatnicy składek,

– art. 16. ust. 2 u.s.u.s. – składki na ubezpieczenie chorobowe podlegających temu ubezpieczeniu pracowników finansują w całości (2,45% podstawy wymiaru), z własnych środków, sami ubezpieczeni

– art. 16. ust. 3 u.s.u.s. – składki na ubezpieczenie wypadkowe pracowników finansują w całości (1,80 % podstawy wymiaru), z własnych środków, płatnicy składek,

– art. 85 ust. 1 u.ś.o.z. – za osobę pozostającą w stosunku pracy składkę zdrowotną jako płatnik oblicza, pobiera z dochodu ubezpieczonego i odprowadza pracodawca (9 % podstawy wymiaru),

– art. 28 ust. 1 u.o.r.p. – składki na FGŚP obciążają koszty działalności pracodawców (0,10% podstawy wymiaru),

– art. 104 ust. 1 pkt 1 a – obowiązkowe składki na Fundusz Pracy, opłacają za osoby pozostające w stosunku pracy – pracodawcy (2,45 % podstawy wymiaru).

Nie ulega wątpliwości, że w przypadku gdy składki finansują pracownicy jako ubezpieczeni, środki na ten cel pobierane są z ich wynagrodzenia przez płatnika –pracodawcę. Sformułowania ustawowe: „ finansują z własnych środków”, „ pobiera z dochodu ubezpieczonego” nie pozostawiają w tym zakresie żadnych wątpliwości interpretacyjnych.

Kodeks pracy jako jedną z podstawowych zasad prawa pracy wymienia prawo pracownika do godziwego wynagrodzenia (art. 13 k.p. stanowi, iż p racownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. Warunki realizacji tego prawa określają przepisy prawa pracy oraz polityka państwa w dziedzinie płac, w szczególności poprzez ustalanie minimalnego wynagrodzenia za pracę). Zasada godziwego wynagrodzenia obejmuje także zezwolenie na dokonywanie potrąceń z wynagrodzenia tylko na warunkach i w granicach przewidzianych w ustawach lub układach zbiorowych pracy albo orzeczeniach arbitrażowych (art. 87 k.p.); nadto pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę (art. 84 k.p.) co jest wyrazem szczególnej ochrony wynagrodzenia za pracę. Wynagrodzenie to podstawowy element stosunku pracy.

Pracownik ma prawo do całego, pełnego wynagrodzenia, a zatem kwoty brutto (którą w praktyce zawsze posługują się umowy o pracę). Rzecz jasna, części wynagrodzenia pracownik nigdy fizycznie utrzymuje, ponieważ system prawny wymaga obowiązkowego potrącenia określonych należności (zaliczka na podatek dochodowy, składki etc.). Nie zmienia to faktu, że na cele składkowe/podatkowe przeznaczone są środki pieniężne przez pracownika wypracowane, innymi słowy pieniądze, które stanowią ekwiwalent za świadczenie przezeń pracy.

Warto w tym miejscu odwołać się do apelacji prokuratora, prezentującej w sposób bardzo klarowny ten trafny pogląd (zwłaszcza, że sąd odwoławczy stwierdził jasno, że argumenty tej apelacji podziela): „(…) składki (…) w zakresie, w jakim finansowane są przez ubezpieczonych, nie stanowią własności płatników, tylko część wypracowanego i należnego ubezpieczonym wynagrodzenia, które stanowi wkład pracowników w powszechny system ubezpieczeń społecznych . Płatnik jest jedynie depozytariuszem środków pieniężnych, należących do ubezpieczonych, na którego ustawowo nałożono obowiązek wpłacenia na właściwe fundusze w imieniu ubezpieczonych prawidłowo naliczonych składek. Rozwiązania systemowe uniemożliwiają ubezpieczonemu samodzielne rozliczanie zobowiązań wynikających z ubezpieczenia społecznego. Automatycznie więc otrzymuje wynagrodzenie w kwocie pomniejszonej o potrącone przez płatnika składki.”

W ocenie sądu takie postąpienie pracodawcy w sposób oczywisty narusza podstawowe prawo pracownika, jakim jest jego prawo do wynagrodzenia. Zatrzymując część wynagrodzenia pracownika pracodawca w sposób demonstracyjny wręcz, i nie budzący żadnych wątpliwości, narusza zatem jego prawa wynikające ze stosunku pracy.

Najbardziej syntetycznie stan faktyczny sprawy, a jednocześnie istotę bezprawności zachowania oskarżonych ujmuje a apelacji prokurator stwierdzając, że nie odprowadzając składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne „tym samym uporczywie naruszali prawo pracowników, niejako finansując nienależącymi do nich środkami własną działalność”.

I nie ma tu znaczenia argument, że przecież zgodnie z prawem pracownik nie mógłby fizycznie dysponować tą częścią wynagrodzenia. Pracodawca nie uiszczając należnych składek pracowników tylko wówczas nie popełniłby przestępstwa, gdyby równowartość przeznaczonych na to kwot wypacał pracownikom jako ich wypracowane wynagrodzenie. W każdym przypadku, gdy ta cześć wynagrodzenia służyła innym celom niż finansowanie składek, pracownik pozbawiony był prawa do części swojego wynagrodzenia.

Rzecz jasna czyn oskarżonych realizował się tylko w odniesieniu tych składek, które finansowane były (w całości lub choćby w części) ze środków pracowników, a zatem połowy składki emerytalnej, części składki rentowej, całości składki chorobowej i całości składki zdrowotnej.

Nie może być mowy o naruszeniu praw pracowników z tytułu nieodprowadzania składek finansowanych z własnych środków pracodawcy, to jest części składek emerytalnej i rentowej, całości wypadkowej i całości składek na FP i FGŚP. Raz jeszcze należy wskazać, że podstawą ekskulpowania oskarżonych w tym zakresie jest po pierwsze fakt, że z tytułu nieodprowadzania tych składek pracownicy nie tracili prawa do świadczeń, a nadto nie byli z tego tytułu pozbawiani części dochodu, bo obciążał on pracodawcę i pochłaniał jego środki finansowe. W tym też kierunku zmodyfikowano opis czynu, o czym będzie mowa poniżej.

I ostatecznie już konkludując rozważania, należy zauważyć, że takie zachowanie oskarżonych w istocie godziło również w prawa pracowników wynikające z ubezpieczenia społecznego.

Zabezpieczenie społeczne to całokształt środków i działań publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się chronić swoich członków przed groźbą niemożności zaspokojenia potrzeb podstawowych, wspólnie uznawanych za ważne. Realizowane jest ono metodą ubezpieczenia społecznego. Główne założenia metody ubezpieczeniowej są takie, że zabezpieczenie realizuje się przez tworzenie wspólnot osób narażonych na podobne zdarzenia losowe, a fundusz na świadczenia gromadzony jest ze składek ubezpieczonych lub ubezpieczającego, przystąpienie do ubezpieczenia ma charakter przymusowy, a prawo doświadczeń powstaje ex lege i jest prawem podmiotowym.

Jeśli zatem pracownik podejmuje pracę i otrzymuje wynagrodzenie, ma świadomość uczestnictwa we wspólnym systemie, finansowanym przez wszystkich ubezpieczonych. Podejmując zatrudnienie godzi się zatem na potrącanie określonych kwot na te cele, mając świadomość uczestniczenia w systemie, który zapewni mu świadczenia w określonych wypadkach losowych czy innych. Warunkiem możliwości wypłaty świadczeń uwarunkowana jest w sposób naturalny wpływ środków ze składek. Jeśli zatem pracodawca wyrywa pracownika (poza jego wiedzą) z tego systemu, nie odprowadzając składek, naraża na szwank cały system i wszystkich pracowników. Idea ta jest oczywiście modelowa, i nie ma znaczenia próba jej zdeprecjonowania stwierdzeniem, że w niniejszej sprawie nieodprowadzanie składek za około 200 osób nie mogło zachwiać systemem wypłat. Różnica czy pracowników jest 200 czy 2.000.000 jest tylko liczbowa, to tylko problem skali bezprawnego działania.

Jeśliby zalegalizować zgodnie z żądaniem obrony działania oskarżonych jak w niniejszej sprawie, oznaczałoby to faktyczną bezkarność wszystkich pracodawców finansujących własną działalność kosztem składek pracowniczych i doprowadziłoby do niewydolności systemu.

Przepis art. 218 §1a k.k. penalizuje zachowanie tego, kto wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego.

Postępowanie dowodowe wykazało, że oskarżeni, w okresie od czerwca 2009 roku do listopada 2011 roku wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych uporczywie naruszał prawa wymienionych na wstępie pracowników spółki S (...), J. S. (1), (...) Spółka Jawna poprzez nieodprowadzanie na rzecz Funduszu Ubezpieczeń Społecznych składek finansowanych przez pracowników w części 9,76% podstawy wymiaru z tytułu ubezpieczenia emerytalnego, w części 1,5% podstawy wymiaru z tytułu ubezpieczenia rentowego, 2,45% podstawy wymiaru (czyli w całości) z tytułu ubezpieczenia chorobowego, na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego finansowanych co do 9% podstawy wymiaru (czyli w całości) przez pracowników.

Oskarżonych należało uniewinnić od popełnienia czynu z art. 219 k.k., zgodnie zresztą z wnioskiem oskarżyciela publicznego.

W przypadku M. S. (5) zd. W. z informacji ZUS wynikało, że była ona zgłoszona do ubezpieczenia do 15.11.2008 r. Taka też data ustania stosunku pracy widnienie na świadectwie pracy. Jednakże z pierwotnych zeznań ww. świadka, choć niejednoznacznych, wynikałoby, że była ona zatrudniona aż do 31.12.2012 r., co uzasadniałoby zarzut w zakresie znamion przedmiotowych (okres od grudnia 2011 r. do 31.12.2012 r.). Dla wyjaśnienia tych okoliczności sąd przesłuchał bezpośrednio świadka. Zeznania te wskazały, że jej pierwotna relacja zawierała omyłkę w zakresie wskazania zatrudnienia. W rzeczywistości była ona zatrudniona w okresie wskazanym w świadectwie pracy, co oznaczało, że w całym okresie zatrudnienia była ona zgłoszona do ubezpieczenia.

Konsekwencją uniewinnienia w tej części było też wyeliminowanie z opisu czynu pierwszego stwierdzenia, że za okres rzekomego zatrudnienia nie odprowadzano składek za M. S. zd. W..

W przedmiocie kary Sąd zważył, co następuje:

zgodnie z dyrektywą art. 53 k.k., Sąd wymierzył oskarżonym karę w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc by jej dolegliwość nie przekroczyła stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć wobec oskarżonych, jak również potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Wymierzając oskarżonym karę Sąd miał na względzie motywy ich działania, rozmiar szkody, stopień winy, ich właściwości i warunki osobiste oraz sposób życia przed popełnieniem przypisanego przestępstwa i po jego popełnieniu. Oceniając stopień społecznej szkodliwości czynu przypisanego oskarżonemu, Sąd uznał, że jest on umiarkowanie wysoki. Sąd wziął tu pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, jakim są prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego.

Analizując na wstępie właśnie charakter naruszonego dobra, należy w pierwszej kolejności zauważyć, że przestępstwo z art. 218 §1 a k.k. ma charakter bezskutkowy. W realiach sprawy należy przyjąć, że żadna z osób pokrzywdzonych przestępstwem nie doznała realnej szkody, np. w postaci pozbawienia prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego sensu largo (w tym zdrowotnego), jako że nieodprowadzanie przez pracodawcę składek za pracowników zgłoszonych nie obciążało pracownika. W związku z powyższym żaden z pokrzywdzonych realnie nie odczuł faktu, że składek nie odprowadzano. O zagrożeniu ich (a raczej ich spadkobierców) interesów majątkowych można mówić jedynie hipotetycznie w kontekście problematyki dziedziczenia składek bądź składek na otwarte fundusze emerytalne. W sprawie okoliczności wskazujących, iż w tym zakresie doszło do naruszenia czyichkolwiek praw – brak. Należy zwrócić uwagę, że pierwotnie odpowiednik art. 218 §1a k.k. (art. 190 K.K. z 1969) typizował przestępstwo tego, kto będąc w zakładzie pracy odpowiedzialnym za sprawy związane z zatrudnieniem, złośliwie lub uporczywie naruszał prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub z przepisów o ubezpieczeniu społecznym i przez to narażał pracownika na poważną szkodę. Aktualne brzmienie przepisu nie odwołuje się w ogóle do pojęcia szkody, nie należy ona do znamion czynu zabronionego i przesądza o formalnym charakterze czynu.

Rzecz jasna, przestępstwo bezskutkowe charakteryzuje się, że sprawca ponosi odpowiedzialność zarówno wtedy, gdy negatywny skutek czynu wystąpi, jak i wtedy, gdy nie wystąpi. Bez wątpienia o niższym stopniu społecznej szkodliwości mówić można gdy – jak w niniejszej sprawie – skutek taki nie ma miejsca.

Jeśli wziąć pod uwagę okoliczności czynu, takie jak znaczne pogorszenie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa z uwagi na globalny kryzys, różnice kursowe, przeinwestowania środków zaangażowanych w rozwój sieci sprzedaży, które skłoniło wspólników spółki do zaprzestania uiszczania składek, okaże się, że motywacja sprawców nie zasługiwała na szczególne potępienie. Rzecz jasna trudności finansowe nie ekskulpują oskarżonych i nie mogą stanowić usprawiedliwienia ich bezprawnego działania, rzecz jednak w tym, że celem ich było utrzymanie za wszelką cenę działalności przedsiębiorstwa. Wypłata wynagrodzeń i realizowanie tych płatności, które pozwalały firmie funkcjonować zostały utrzymane. Przekładało się to wprost na utrzymanie zatrudnienia. Innymi słowy oskarżeni wybrali sposób najmniej dotkliwy z punktu widzenia pracowników, nie ratując się np. zwolnieniami, co bez wątpienia realnie uderzyłoby w interesy pracowników. Jeśli z kolei wziąć pod uwagę okres czynu (od czerwca 2009 r. do listopada 2011 r.) należy zauważyć, że w kontekście długości działania spółki (pierwotnie cywilnej, następnie przekształconej w jawną) od 2005 r. był on jednak, o ile nie incydentalny, to jednak nie drastycznie długi.

Przechodząc do oceny właściwości i warunków osobistych sprawców stwierdzić należy, że w chwili popełnienia czynu J. S. i P. S. nie byli oni dotąd karani (karty karne k. 3362, 3364), zaś R. W. był skazany jedynie wyrokiem Sądu Rejonowego w Gorzowie Wlkp. z 22 .09.2010 r. w sprawie IIK 947/10 za czyn z art. 178a §1 k.k. na karę grzywny, przy czym zarówno kara, jak i środki karne zostały przezeń wykonane (tym niemniej skazanie to nie jest jeszcze zatarte) – k. 3366–3367, akta IIK 947/10. Dopiero wyrokiem Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. z 13.08.2015 r. wszyscy oni zostali skazani na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania i grzywny za czyny z art. 297 §1 k.k. i in.

Zatem w chwili czynu oskarżeni cechowali się nienagannym lub prawie nienagannym trybem życia. Mają ustabilizowaną sytuację rodzinną, posiadają dzieci, pracują.

Przepis art. 218 §1a k.k. przewiduje możliwość wymierzenia kary grzywny, ograniczenia wolności i kary pozbawienia wolności do lat 2.

W zależności od stopnia społecznego niebezpieczeństwa czynu - z uwzględnieniem dyrektyw określonych w art. 53 k.k. oraz okoliczności odnoszących się do osoby sprawcy i popełnienia przestępstwa - należy rozważyć w kolejności: możliwość warunkowego umorzenia postępowania, odstąpienia od wymierzenia kary i orzeczenia tylko środka karnego, wymierzenia kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, a w ostatniej kolejności kary bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Najsurowsze kary powinny być orzekane wtedy, gdy inne kary nie będą mogły spełnić funkcji ochronnej porządku prawnego.

Sad wymierzył oskarżonym kary grzywny w rozmiarze 300 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na 10 zł.

Przy wymiarze kary nie należy tracić z pola widzenia prewencyjno – wychowawczej funkcji prawa karnego. Ta zaś we współczesnym prawie karnym odgrywa istotną rolę, zasądzając się na przekonaniu, że rola prawa karnego nie wyczerpuje się w represjonowaniu za popełnienie czynu zabronionego. Prawo to zwraca się w przyszłość – celem kary i innych środków karnych jest oddziaływanie zapobiegawczo – wychowawcze zarówno na sprawcę przestępstwa (prewencja indywidualna), jak i na ogół społeczeństwa (prewencja ogólna) w kierunku przestrzegania prawa.

Mając na względzie powyższe uwagi należy odpowiedzieć na pytania, czy wymierzona kara spełni swoje cele w zakresie prewencji indywidualnej i ogólnej. Odpowiedź na oba pytania jest w realiach niniejszej sprawy twierdząca.

Nie sposób też zdaniem Sądu podzielić (dorozumianego) poglądu oskarżyciela, iż wobec oskarżonych nie można sformułować pozytywnej prognozy kryminologicznej.

Zdaniem Sądu można z pełnym przekonaniem wyrazić pogląd, że oskarżeni nie dopuszczą się ponownie przestępstwa, a w szczególności przestępstwa podobnego. W ocenie Sądu względy prewencji indywidualnej orzekanej kary i wynikający z ustawy prymat wychowawczego oddziaływania, przemawiają za zastosowaniem dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania kary grzywny. Wystarczy, że kara ta grozi oskarżonym w przyszłości, gdy okaże się, że nie przestrzegają porządku prawnego. Nie pozostaną przy tym bezkarni – pozytywna prognoza kryminologiczna co do niego zostanie łatwo zweryfikowana – każdy konflikt z prawem, w jaki popadliby, może skutkować zarządzenie wykonania kary, zaś popełnienie w okresie próby przestępstwa podobnego skutkować będzie obligatoryjne zarządzenie jej wykonania. Będzie to niewątpliwie wpływać na nich dyscyplinująco. Z tego też powodu Sąd na podstawie art. 69 §1 i §2 k.k. oraz art. 70 §1 pkt 2 k.k. w zw. z art. 4 §1 k.k. warunkowo zawiesił wykonanie orzeczonych kar grzywny i okres próby wyznaczył na rok.

Należy mieć na uwadze fakt, iż osiąganie celów ogólnoprewencyjnych poprzez wykorzystywanie społecznego oddziaływania kary nie powinno odbywać się kosztem sprawiedliwości. Wymierzanie kar zbyt surowych nie tylko nie umacnia poszanowania prawa, ufności w celowość przestrzegania norm prawnych organizujących społeczeństwo ani zaufania do organów prawo realizujących, ale nawet przeciwnie - może wywoływać mimowolne współczucie społeczeństwa dla przestępcy zbyt surowo ukaranego.

Dodać należy, że obowiązek wypłacania świadczeń ubezpieczonym mimo braku wpłaty składek, koreluje z uprawnieniem (i obowiązkiem) ZUS do egzekwowania z urzędu tych należności wraz z należnymi odsetkami wg przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, czemu jest poświęcony rozdział X a także m.in. art. 83, art. 83a, art. 83c ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Natomiast w przypadku niewypłacalności pracodawcy, zaspokojeniu ze środków FGŚP podlegają należności główne z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne należne od pracodawców na podstawie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 12 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy), co zabezpiecza interes finansowy ZUS. I postępowanie egzekucyjne zmierzające do wyrównania zaległości wobec wspólników rzeczywiście zostało w niniejszej sprawie wszczęte, będąc zapewne zjawiskiem jeszcze dotkliwszym niż sankcja karna.

Sąd obciążył oskarżonych (art. 633 k.p.k. i art. 627 k.p.k.) kosztami postępowania po 1/3 części, na które składały się koszty doręczeń za postępowanie przygotowawcze, dwie pierwsze i jedną drugą instancję, opłaty za wydanie kart karnych (150 zł : 3). Wymierzył każdemu z nich opłatę po 900 zł (art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych). W części uniewinniającej kosztami procesu obciążył Skarb Państwa na zasadzie art. 632 pkt 2 k.p.k.

ZARZĄDZENIE

Odnotować w kontrolce uzasadnień.

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć:

– obrońcy, adw. F. W.,

– obrońcy, adw. M. G.,

– PR w/m.

Przedłożyć z apelacją lub po upływie 20 dni.

14.03.2017 r.